Waarom daglichtverlichting
Daglicht speelt een centrale rol in het reguleren van de biologische klok van de mens. Licht heeft niet alleen een visuele functie, maar activeert ook niet-visuele routes in de hersenen die invloed hebben op hormonen zoals melatonine en serotonine, en op het slaap-waakritme, de alertheid en de stemming.
Voor werkplekken betekent dit dat verlichting die het natuurlijke daglichtspectrum en het verloop van de dag goed benadert, kan bijdragen aan een betere gezondheid, concentratie en productiviteit.
Biologische basis
De biologische klok bevindt zich in de suprachiasmatische kern (SCN) in de hypothalamus. Licht dat op het netvlies valt, activeert specifieke ganglioncellen die het fotopigment melanopsine bevatten. Deze cellen sturen signalen naar de SCN en bepalen zo het dag-nacht-ritme.
- In de ochtend onderdrukt helder licht de aanmaak van melatonine en stimuleert het serotonine en cortisol, wat helpt om het lichaam wakker en alert te maken.
- Overdag helpt voldoende lichtintensiteit om alertheid, stemming en prestatie op peil te houden.
- In de avond kan te veel blauw licht of te hoge lichtintensiteit de melatonine-productie verstoren en de slaap uitstellen. Daarom is een overgang naar warmer, zachter licht aan te bevelen.
Bewijs uit onderzoek over daglicht op het werk
Onderzoek laat zien dat werknemers die dagelijks meer direct of indirect daglicht ontvangen, een betere slaapkwaliteit, minder vermoeidheid en een betere stemming ervaren.
Kantoren die uitgerust zijn met dynamische verlichting, waarbij lichtintensiteit en kleurtemperatuur door de dag veranderen, tonen in studies een verbeterde melatonine-cyclus, een beter waak-slaappatroon en een hogere alertheid overdag.
Ruimtes zonder ramen of met weinig daglicht worden daarentegen vaker geassocieerd met slechtere stemming, hogere stress, slechtere slaap en meer gezondheidsklachten.
Praktische effecten van daglichtverlichting
Daglichtverlichting op de werkplek draagt bij aan:
- Betere alertheid en concentratie
- Minder werkstress en vermoeidheid
- Betere slaapkwaliteit na werktijd
- Lager ziekteverzuim
- Hogere productiviteit
Koelere lichttemperaturen rond 5000 K bevorderen in de ochtend en middag de alertheid, terwijl warmere lichttemperaturen van ongeveer 3000 tot 4000 K in de avond bijdragen aan ontspanning.
De dagelijkse cyclus van daglichtverlichting
Ochtend
Doel: het lichaam activeren en de biologische klok synchroniseren.
Richtlijn: een verticale verlichtingssterkte van ongeveer 1000 lux met een kleurtemperatuur van 5000 K.
Toepassing: zorg voor voldoende daglichttoetreding of gebruik full-spectrum armaturen die het daglicht nabootsen.
Belang: vroege blootstelling aan helder licht helpt om het slaap-waakritme goed te reguleren.
Middag
Doel: alertheid en concentratie behouden.
Richtlijn: behoud een vergelijkbare lichtintensiteit en kleurtemperatuur van 5000 K gedurende de middag.
Toepassing: vermijd sterke afname van lichtintensiteit of te warm licht midden op de dag.
Belang: een constant daglichtsignaal ondersteunt prestaties en alertheid.
Late middag en avond
Doel: overgang naar rustfase en voorbereiding op de nacht.
Richtlijn: geleidelijk afbouwen naar lagere lichtintensiteit en warmere kleurtemperatuur van 3000 tot 4000 K.
Toepassing: dimbare of dynamische armaturen kunnen dit automatisch regelen.
Belang: voorkomt verstoring van de melatonine-aanmaak en bevordert een natuurlijke slaap.
Technische aspecten van daglichtverlichting
Verlichtingssterkte
De verticale verlichtingssterkte op oogniveau is belangrijk voor de niet-visuele effecten. Richtwaarde is ongeveer 1000 lux aan verticale component bij werkplekken waar alertheid belangrijk is.
Kleurtemperatuur en spectrum
Een kleurtemperatuur van 5000 K komt het dichtst in de buurt van natuurlijk daglicht en bevat voldoende kortgolvig licht dat invloed heeft op het circadiaan ritme.
In de avond is warmer licht beter geschikt om het lichaam tot rust te laten komen.
LED-armaturen met volledig of bijna volledig spectrum zijn hierbij het meest geschikt.
Dynamische verlichting en lichtregeling
Een dynamisch verlichtingssysteem dat zich aanpast aan tijd van de dag en beschikbare daglichtintensiteit, zorgt voor een natuurlijk verloop van licht.
Het combineert daglichttoetreding met kunstlicht en helpt de biologische klok beter af te stemmen op het natuurlijke ritme.
Integratie in gebouwontwerp
Oriëntatie van ramen, daglichttoetreding, reflectie via muren en plafonds en juiste positionering van armaturen zijn essentieel voor een gelijkmatige lichtverdeling.
Ook visueel comfort is belangrijk: voorkom verblinding en zorg voor voldoende contrast en kleurweergave.
Aanbevelingen voor de praktijk
- Analyseer de hoeveelheid daglicht op de werkplek.
- Meet de lichtniveaus op ooghoogte.
- Gebruik armaturen met een kleurtemperatuur van 5000 K overdag en warmere tinten richting de avond.
- Programmeer een dagcyclus in de verlichting: helder en koel in de ochtend, gelijkmatig overdag, warm en zacht in de avond.
- Stimuleer werknemers om ook buiten daglicht op te zoeken.
- Monitor effecten op concentratie, slaapkwaliteit en algemeen welzijn.
Samenvatting
Daglichtverlichting heeft een directe invloed op het menselijk lichaam via de biologische klok. Verlichting met een kleurtemperatuur van 5000 K, voldoende lichtintensiteit en een natuurlijk verloop door de dag ondersteunt alertheid, stemming, gezondheid en slaap.
Een werkplek die is afgestemd op de natuurlijke dag-nachtcyclus levert aantoonbaar voordeel op voor zowel werknemers als organisaties.
Dentled
LED armaturen
BioLed
